‘Rouwen kent geen regels’
Vrij Nederland // april 2010

Door Kim Bos

Op oudejaarsdag 2008 belandden Frodo Bootsman (39) en Simone Stultiens (31) met de auto waarmee ze een proefrit maakten in een sloot. Ze hadden ruim twee maanden een relatie en fantaseerden over boerderijen en kinderen. Nog geen twee weken na het ongeluk lagen ze samen in een graf vlakbij Utrecht. Zus en fotografe Andrea Stultiens en dichteres en Frodo’s beste vriendin Vrouwkje Tuinman maakten Intensive Care. Een foto- en dichtbundel over herinnering, het rouwproces en de ongezouten realiteit van het ziekenhuis.

Simone heeft een vrolijk hoofd, met ogen die samenknijpen als ze lacht. Boven haar lip een moedervlek en in het bezit van donkere, borstelige wenkbrauwen. Ze speelt hobo en is ook wel eens ‘hobobouwster’. Ze maakt graag werktripjes, bijvoorbeeld in 2005, naar Istanbul. Voorgaande is geschreven in tegenwoordige tijd, want het is afgelezen van haar Facebook pagina en daar is ze aanvankelijk springlevend. Tot verder klikkend tussen blije foto’s het in memoriam bericht verschijnt. ‘De muziek is mooi dankzij de stilte eromheen.’ Dan is de vreugdevolle vrouw ineens morsdood.

Verkering Frodo heeft geen online profiel maar op de pagina van Simone hebben vrienden en familie wel foto’s van hem geplaatst. Het lijkt een grote man, met vriendelijke, rustige ogen. Er is een foto van het prille stel samen. Simone lacht breeduit en Frodo lijkt haar vast te houden. Hij glimlacht en kijkt bijna ondeugend.

Terwijl Frodo en Simone vlakbij Reeuwijk een sloot in rijden, viert Andrea Stultiens haar wittebroodsweken met haar kersverse echtgenoot in Thailand. Niet veel eerder hield ze in Nederland haar huwelijksfeest en daar waren Frodo en Simone nog. Na een paar dagen in Thailand krijgen Andrea Stultiens en haar vriend een verontrustend bericht uit Nederland. Er is een ongeluk gebeurd. De doktoren raden ze aan om direcht naar huis te komen.

In het ziekenhuis liggen Frodo en Simone nog op de intensive care. Met sombere vooruitzichten. Zowel Tuinman als Stultiens zijn onafgebroken in de buurt van beste vriend en bloedverwant. Af en toe lopen familie en vrienden de kamer in van de andere stervende. Stultiens: ‘Ik begon te fotograferen. Omdat ik eigenlijk helemaal niet wist hoe een intensive care eruit ziet en het fijn was om iets tussen mij en de situatie te zetten. Het voelde alsof ik iets nuttigs deed.’

Ook Tuinman beoefent bezigheidstherapie. Foto’s maken van Frodo. ‘Ik dacht, voor als hij wakker wordt. Dan wil hij zichzelf wel zien in deze toestand.’ Die toestand is opgeblazen, door het water en de verstikking. Tuinman haakt twee sjaals. ‘Ik geef het toe, ik ben er zo één.’ Als de sjaals af zijn, is Frodo dood. Niet veel later Simone ook. ‘Ik denk soms: had ik die dingen maar nooit afgemaakt, dan had hij nu nog geleefd.’

In de rouwkamer van het ziekenhuis ligt een tapijt met daarop de kosmos, want dat is ‘rustgevend’. Het lijkt eerder op rode wijn bestrooid met zout, of meer luguber, een leeggelopen lijk. Tuinman en Stultiens moeten erom lachen, want rouwen is heus niet alleen maar janken en hysterisch zijn.

Tuinman: ‘Rouwen kent geen hiërarchie, geen regels, het is zoiets vreemds. Ik ga ontzettend vaak naar zijn graf, terwijl me dat bij andere doden geen troost biedt. Andere nabestaanden gingen kijken naar de plek waar ze zijn verongelukt.’ Dichten heeft geholpen om het te verwerken, ook om het concreet te maken. ‘Als eerste schreef ik een stukje over de koelkast. Die van Frodo heb ik tot op de bodem leeggegeten. Voor mijn gevoel moest alles op, dan deed ik iets nuttigs.’ Stultiens herkent de vreetbuien: ‘Ik heb noodles van een jaar over datum opgegeten. Het moest schoon leeg. Best lekker.’

Tuinman: ‘Weet je wat zoiets geks is? Veel mensen vragen zich af hoe het eraan toe gaat wanneer een lijk onder de grond ligt: Rot het lichaam weg? Hoe zien de met zorg uitgezochte kleren er nu eigenlijk uit? Dat mensen daar over nadenken ontdekte ik doordat ik het er met anderen over had. Ik dacht dat ik misschien de enige was die zieke gedachten had.’

Stultiens en Tuinman ervaren een ander gevoel van gemis. Voor Tuinman is het heel tastbaar, ze zag Frodo iedere dag en nu niet meer, dat doet pijn. ‘Bij alles waar ik in de stad langsliep dacht ik: hier ben ik met Frodo ook geweest. Elke stukje muur kreeg een verdrietige waarde.’ Bij het minste of geringste stond ik met mijn telefoon in de hand om Frodo te bellen. Vrouwkje belt Frodo nog wel eens, zijn nummer is afgesloten. Voor Stultiens is het anders, ze mist nu haar zus, familie. Ze zag haar niet iedere dag, waardoor het gemis misschien langer op zich heeft laten wachten, maar is wel onvoorwaardelijk met haar verbonden.

Fotografe Stultiens en dichteres Tuinman kenden elkaar niet voordat het stel overleed. Pas na de begrafenissen raken ze aan de praat. Chat accounts worden uitgewisseld en niet veel later bloeit tijdens een chatsessie het idee voor het boek, Intensive Care. Ze laten elkaar de foto’s zien en de gedichten lezen, wat lijdt tot ontroering.

Het boek maken heeft niet per se therapeutisch gewerkt. Tuinman: ‘Soms hebben mensen het over “iets van je af schrijven”. Ik heb geen idee wat het is maar ik heb zulke gevoelens geloof ik niet ervaren.’ Bij Stultiens heersde vooral het gevoel dat ze ‘iets’ moest doen. Zodat het niet voor niets was gebeurd. En er zijn ook mooie dingen voortgekomen uit de onverwachte dood van het verliefde stel.

Stultiens: ‘De periode in het ziekenhuis was fijn. Ik had het niet willen missen. We zijn twee mensen verloren maar hebben er een groep vrienden bij gekregen.'

Tuinman: 'De “rouwclub”, noem ik ons. We zijn nog naar de Efteling geweest.’

Stultiens: ‘Simone en Frodo hadden pas net een relatie. Binnen een dag kende ik zijn ouders beter dan hem.’

Intensive Care vertelt in woord en beeld over de plotselinge dood van Frodo Bootsman en Simone Stultiens. Fotografe Andrea Stultiens legde ziekenhuis, rouwcentrum en uitvaarten vast. Auteur Vrouwkje Tuinman schrijft over rouw en herinnering. De beelden en gedichten delen hun alledaagse benadering van de dood en de gevolgen ervan. Intensive Care wordt gepresenteerd op 6 mei 2010, bij de opening van de gelijknamige expositie, die loopt tot 6 juni.

Andrea Stultiens (1974) maakt en verzamelt foto’s om er verhalen mee te vertellen. Ze exposeert internationaal en bracht verschillende boeken uit. Onlangs won ze de Bouw in Beeld-prijs.

Vrouwkje Tuinman (1974) is dichter, schrijver en journalist. Haar laatste roman Buurvrouw verscheen in 2008. Momenteel schrijft ze aan korte verhalen en voor muziektheater.